Dlaczego temat pewności siebie w biznesie jest ważny?
Pewność siebie ma wpływ na wiele obszarów naszego życia zawodowego i osobistego. Pomaga ona w procesie rekrutacyjnym czy podczas spotkania z Klientem, nie pozwala na ucieczkę podczas konfliktu, zmieniając go w konstruktywną dyskusję. Pewność siebie daje również odwagę na umówienie się z atrakcyjną koleżanką/atrakcyjnym kolegą w pracy czy na zawalczenie o siebie w związku.
Wiele sytuacji w życiu osobistym i zawodowym wymaga od nas zachowania stanowczego i pewnego, ale i szczerego oraz autentycznego. Czy można pogodzić te dwa zachowania? O tym będzie ten artykuł.
Czym jest pewność siebie?
Pewność siebie to stan (lub według innych definicji postawa, cecha), w którym czujemy się dobrze sami ze sobą, jesteśmy pewni poczucia własnej wartości i własnych kompetencji, akceptujemy siebie i wierzymy w swoje możliwości.
Samo poczucie własnej wartości, zgodnie z definicją Nathaniela Brandena, to zaufanie do własnego umysłu, umożliwiające nam stawiać czoło podstawowym życiowym wyzwaniom, połączone z przekonaniem, że zasługujemy na szczęście i sukces. Inaczej to wiara we własną skuteczność oraz pewność, że dorasta się do wymagań życia.
Można więc wskazać, że pewność siebie oparta jest o naszą zdrową samoocenę i samoakceptację. Jest przez to podstawą naszych działań i źródłem motywacji do ich podejmowania. Natomiast podejmując działania zmierzające do osiągania osobistych i zawodowych celów, podnosimy nasze poczucie wartości i pewność siebie. To sprzężenie zwrotne wzmacnia wewnętrzną motywacją do realizacji planów.
Ważne jest, aby rozróżnić omawianą wyżej cechę autentycznej pewność siebie, od postawy charakteryzującej się pewnością w zachowaniu – można ją określić jako sztucznie okazywaną pewność siebie. Postawę taką przybieramy wobec oczekiwań sytuacji, w której się znaleźliśmy, np. podczas spotkania rekrutacyjnego. Sztuczna postawa pewności to maska, która spada, gdy nie dajemy sobie rady z naszymi emocjami, naszą niepewnością i samokrytyką. Może być skuteczna przez chwilę, ale w sytuacji kryzysowej może tym bardziej odsłonić nasze słabości.
Jak kształtuje się pewność siebie?
Pewność siebie jest cechą, która kształtuje się przez lata wychowania w wyniku działania wielu czynników uwarunkowanych naszymi własnymi cechami i działaniami (zwanych przez psychologię wewnętrznymi), oraz wpływem osób i systemów zewnętrznych.
Do czynników wewnętrznych możemy zaliczyć na przykład system przekonań, oczekiwania i aspiracje, zachowania takie jak praktyka świadomego życia i samoakceptacja, poczucie kontroli. Czynniki zewnętrzne to te, które mają wpływ na naszą edukację i rozwój, wśród których jest rodzina, środowisko wychowania, kultura lokalna i globalna, czy choćby system edukacyjny. Na przykład system edukacyjny ma wpływ na to, jak uczeń wykształca sposób oceny swoich zachowań i osiągnięć, czy to bazując na ocenie własnej czy ocenie innych osób, będących zewnętrznymi autorytetami.
Zdarza się, że zapominamy o tym, że każdy z nas potrzebuje zaufania do własnego osądu swoich zachowań i postaw – wręcz do zaufania swojej intuicji i odczuć z ciała. Nie zawsze liczy się osiągnięcie celu, ale wysiłek wkładany w pracę, która nas przybliża do celu, oraz widoczny, nawet niewielki postęp. Sposób, w jaki oceniane są wyniki uczniów często przekłada się później na ich sposób oceny swoich osiągnieć zawodowych i osobistych. A to jak widać w definicji pewności siebie, może ją mocno zaburzać.
Najważniejszy i pierwszy wpływ na budowanie pewności siebie ma rodzina. Relacja z rodzicami, oparta o bezinteresowną akceptację dziecka, rozsądne wymagania i wspieranie inicjatyw dziecka sprzyja kształtowaniu się zdrowej pewności siebie. Nadmierna surowość i kary fizyczne osłabiają pewność siebie. Zarówno zbyt wymagający rodzice, jak i zbyt opiekuńczy i rozpieszczający, mogą przyczynić się do tworzenia się pewności pozornej, chwiejnej i zmiennej.
Jako ciekawostkę można wskazać również różnice w podejściu indywidualistycznym i kolektywistycznym, które w zupełnie inny sposób wartościują pewność siebie jako cechę danej osoby. W kulturze indywidualistycznej, charakterystycznej dla Ameryki Północnej czy Europy Zachodniej, pewność siebie jest wręcz oczekiwana od nowego pracownika w procesie rekrutacji czy od managera. Świadczy o odpowiednim przygotowaniu psychicznym i merytorycznym do objęcia danej roli zawodowej. Zupełnie odmiennie pewność siebie jest postrzegana w kulturze kolektywistycznej, typowej dla krajów Azji, jako cecha negatywna i godna potępienia.
Wpływ osobowości i cech charakteru na pewność siebie.
Oprócz czynników kształtujących nas w procesie dojrzewania jako członków konkretnej społeczności, istotne są również nasze cechy indywidualne. Inaczej pewność siebie wyraża osoba o przeważającej danej cesze osobowości, co może wynikać choćby z potrzeby zabierania głosu wobec innych osób u ekstrawertyka, lub braku tej potrzeby u introwertyka.
Nie chcę w tym momencie wchodzić w obszary osobowości o cechach psychotycznych, zdefiniowanych przez biologiczną teorię temperamentu PEN Hansa Eysencka. Może lepiej wskazać na przeciwną jej cechę jaką jest empatia, która pozwala osobie pewnej siebie zachować się delikatnie i bez narzucania się sobą, a jednak stanowczo i skutecznie.
Inną cechą wpływającą na pewność siebie jest optymizm, który pozwala nam na przezwyciężanie trudnych sytuacji i budowanie poczucia własnej wartości mimo niepowodzeń czy nieprzewidzianych trudności. Optymizm przejawia się w postawie, zachowaniu i sposobie traktowania innych osób i wzmacnia odbiór osoby jako pewnej siebie. Optymizm jest pozytywną cechą w wielu sytuacjach, na przykład wzmacnia nas w walce ze stresem i radzeniem sobie z nieprzewidywalnością, tak wszechobecną w czasie pandemii Covid-19.
Jak pracować nad budowaniem pewności siebie?
W definicji pewności siebie możemy odnaleźć takie podstawowe jej elementy/filary jak:
poczucie własnej wartości, wyjaśnione jako zaufanie do siebie oraz przekonanie, że zasługujemy na szczęście, wiara w swoje możliwości, jako osoby wartościowej i skutecznej, odpowiedzialnej za swoje życie, za swoje dotychczasowe i przyszłe decyzje, jako osoby gotowej do wyzwań życia i akceptującej siebie taką, ją jest, ze słabymi i mocnymi stronami.
Aby zaakceptować swoje wady i zalety, uwierzyć w swoje możliwości, zaufać sobie i wziąć odpowiedzialność za swoje życie, potrzebujemy poznać samego siebie. Zrozumieć swoje myśli i emocje, a przez to potrzeby i motywacje. Potrzebujemy pracy nas samoświadomością tego, kim jesteśmy, co nami kieruje i dokąd idziemy.
Samoświadomość
Samoświadomość to budowanie wiedzy o samym sobie poprzez rozszerzenie subiektywnego spojrzenia na swoje mocne i słabe strony oraz na swoje zachowania.
Często wymaga oceny z nowej, innej perspektywy własnej lub osób trzecich. Ocena taka pomaga połączyć nasze postawy i zachowania z myślami i emocjami. A to pokazuje nam, co jest dla nas ważne a co nie, jakie są nasze potrzeby, w czym widzimy sens, który motywuje nas do działania.
Znajomość naszych emocji i reakcji w danych sytuacjach daje wiedzę na przyszłość, pozwala pracować nad samokontrolą, przygotować się do trudnych sytuacji zawodowych. Na przykład, gdy znamy swoją reakcję na nieakceptowane przez nas zachowanie po stronie naszego rozmówcy, możemy przeanalizować swoje myśli i emocje, ich znaczenie dla nas i ich źródła. Następnie mamy szansę przygotować scenariusz odpowiedniego zachowania, nawet go przećwiczyć. Gdy ponownie znajdziemy się w analogicznej sytuacji, możemy skorzystać wypracowanego rozwiązania.
Osobiście mam problem z zachowaniem, w którym mój rozmówca nie szanuje mnie lub innych osób. W ten sposób zagraża mojemu systemowi wartości, w którym podstawą jest szacunek do drugiej osoby. Gdy zaraz po studiach poszukiwałam pierwszej pracy w sprzedaży w branży IT, osoba mnie rekrutująca powiedziała, że jestem nieodporna na brak szacunku i że to może utrudnić mi pracę w wybranym przez mnie zawodzie. Całe moje życie zawodowe udowadnia słuszność tego stwierdzenia. Natomiast moja świadomość własnych emocji pozwala mi spokojnie radzić sobie w kontaktach z każdym, nawet trudnym partnerem biznesowym.
Według Daniela Golemana, autora książki „Inteligencja emocjonalna”, umiejętności emocjonalne takie jak umiejętność panowania nad sobą, wiedza na temat swoich emocji i wrażliwość na emocje innych, pomagają osiągnąć sukces w życiu zawodowym, rodzinnym i społecznym.
Praca nas samoświadomością pomaga również w poznaniu naszych słabych i mocnych stron. Można w tym celu wykonać pracę własną, np. wykorzystać test psychologiczny lub narzędzie do analizy talentów, lub pracę ze specjalistą, psychologiem lub coachem. Rzetelna analiza pozwala ocenić słuszność naszych decyzje co do wyboru ścieżki kształcenia czy wykonywanego zawodu. Wskazuje ona, gdzie mamy braki, które warto uzupełnić poprzez kurs czy szkolenie, daje wiedzę na temat naszych wyjątkowych zdolności/talentów, które możemy wykorzystać w życiu zawodowym i osobistym. Znajomość słabych i mocnych stron pozwala na samoakceptację – akceptację wad i zalet, które tworzą nas takimi, jacy jesteśmy. Samoakceptacja pomaga w dawaniu sobie prawa do potknięć i błędów, do ciągłego procesu doskonalenia.
Czasem nachodzą nas negatywne myśli, które obniżają nasz nastrój i powodują spadek poczucia własnej wartości, a rzez to samoakceptacji.
W takiej sytuacji proponuję następujące ĆWICZENIE:
Spójrz na siebie sprzed pół roku czy roku. Spisz na kartce sukcesy duże i małe. Doceń swoje osiągnięcia. Przypomnij sobie, jakie koszty poniosłeś, aby je uzyskać, z czego musiałeś zrezygnować. I jaki jest obecnie balans kosztów i tego, co osiągnąłeś i kim się stałeś dzięki temu. Doceń swój wysiłek włożony w tą pracę. Zaplanuj dalszą drogę rozwoju. Nie porównuj się do innych a do siebie z poprzedniej chwili!
W moim przypadku to działa.
Samoakceptacja pomaga w pracy nad wiarą w siebie i zaufaniem do siebie samego, jako osoby wartościowej i skutecznej. Znając swój potencjał i mając plan na dalszy proces doskonalenia, łatwiej poszukiwać pozytywów w aktualnych trudnych sytuacjach, w naszym otoczeniu, w relacjach z ludźmi. Łatwiej radzić sobie z przeciwnościami losu, nie narzekając na nie lecz wyciągając z nich wiedzę i doświadczenie. Akceptując siebie takim, jacy jesteśmy, z odwagą bierzemy odpowiedzialność za swoje życie, poszukujemy i wybieramy ludzi, którzy w nas wierzą i nas wspierają.
Przygotowanie na sukces i porażkę.
Łatwiej jest również przygotować się na sukces i na porażkę. To kolejne ĆWICZENIE, które bardzo pomaga zwłaszcza w życiu zawodowym. Jak mówią niektórzy, sukcesem należy się cieszyć, a porażkę traktować jak naukę.
Dla przykładu opiszę następującą sytuację. Przygotowując się do spotkania handlowego z klientem, opracowujemy szczegóły merytoryczne oferty oraz odpowiedzi na potencjalne pytania od kupującego. Zbieramy wywiad o osobie lub osobach, z którymi będziemy się spotykać. Jednak ważne jest również przygotowanie mentalne, wykorzystujące wiedzę na temat własnych emocji i zachowań. Przed spotkaniem możemy zastosować technikę uspokajającą nasze nerwy, gdy spotkanie jest dla nas ważne i stresujące. Podczas spotkania samoświadomość i wynikająca z niej samoakceptacja pozwala nam na spokojne przyjmowanie krytyki naszej oferty, bez brania personalnie do siebie negatywnych ocen. Daje to szansę na spokojna dyskusję z klientem, prośbę o wyjaśnienie zarzutów a następnie przyznanie racji lub obronę odpowiednimi argumentami. Daje emocjonalne wyważenie, dzięki któremu traktujemy klienta z szacunkiem, nawet w stresującej dla nas sytuacji. Za klientem równie stoją jego emocje i myśli, których zwykle nie jesteśmy świadomi.
Jeśli jednak na koniec ocenimy daną sytuację jako porażkę, warto ją podsumować pisemnie i omówić z kimś zaufanym, np. mentorem. Odnieść się do faktów. Wyciągnąć wnioski i zaplanować działania naprawcze. Przeżyć uczucia, zrozumieć swoje myśli i opracować rozwiązanie na następny raz.
Ważne jest, aby do każdej sytuacji podchodzić z ciekawością i otwartością na naukę. Czasem porażka więcej nas nauczy. Jest powiedzenie: nie popełnia błędów, ten kto nic nie robi.
Z perspektywy czasu warto popatrzyć na tą sytuację i zobaczyć, czego nas nauczyła, czy zasługuje na naszą wdzięczność!
Powyższy opis to przykład ćwiczenia, które warto wykonać w celu poprawy pewności siebie.
Planowanie celów i dróg ich osiągnięcia.
Innym narzędziem w pracy nad pewnością siebie może być opracowanie planu osiągnięcia konkretnego celu. Tym celem może być nowa kwalifikacja lub rozwój kompetencji miękkich, wymagające dodatkowego kursu, studiów lub pracy ze specjalistą, jakim może być mentor. Celem takim może być również wizja siebie za kilka lat!
Osoby pewne siebie mają na siebie pomysł. Znają one swoje marzenia i cele, których realizację starannie planują, wizualizują i konsekwentnie nad nimi pracują. Warto pracować nad swoimi celami długoterminowymi, mieć wizję siebie za 3 lub 5 lat. Zwizualizować ją jak najdokładniej, z wszystkimi możliwymi szczegółami. A potem krok po kroku analizować, co trzeba zrobić, aby dotrzeć do tej wizji. Każdy krok to mały cel, którego osiągnięcie gwarantuje docelowy sukces. Jest równie ważny jak cel końcowy. I należy go wykonać z najwyższą starannością, odwagą i zaangażowaniem. Pozostaje tylko jedna uwaga. Jeśli masz problem ze stawianiem sobie celów, może potrzebujesz przepracować to z psychoterapeutą? Czasem jest to konieczne aby wystartować z nowym otwarciem.
Kolejnym ĆWICZENIEM może być zaplanowanie siebie za 5 lat.
Stały rozwój, sport i hobby.
Pomoc w budowaniu pewności siebie daj nam również stała nauka i rozwój merytoryczny. Podobnie jest z rozmowami ze współpracownikami i przełożonymi, z feedbackiem, który na bieżąco wspiera nas w planowaniu zmiany, pracą nad pozytywnymi postawami. Wszystko to zwiększa poczucie pewności siebie w obszarze naszych kompetencji i umiejętności.
Podobnie uprawianie nowego sportu lub zajęcie się aktywnie hobby wzmacnia naszą pewność siebie. Psychologia mówi o tak zwanych aktywnych strategiach radzenia sobie ze stresem. To pozwoli na uwolnienie emocji, poprawi ocenę własną i doda hormonów szczęścia, jak endorfiny (wywołuje dobre samopoczucie i zadowolenie).
Jest jeszcze wiele innych narzędzi wzmacniających naszą pewność siebie. Wszystkie wymagają poznania swoich emocji, ćwiczeń związanych z naszymi zachowaniami, jak i ciągłej pracy nad sobą.
PODSUMOWANIE
Proces budowania pewności siebie wymaga czasu i wytrwałości. Jeśli wchodzimy w niego z problemami osobistymi, trwa dłużej, czasem wymaga wsparcia psychoterapeutycznego lub psychologicznego. A czasem wymaga tylko zbudowania świadomości samego siebie, która jest podstawą do zaufania sobie, uwierzenia w siebie i zbudowania w ten sposób osoby pewnej siebie.
Zapraszam również do wysłuchania podcastu na temat pewności siebie w biznesie.
Bibliografia
Goleman, D.(1997). Inteligencja emocjonalna. Poznań: Media Rodzina of Poznań.
Zaborowski, Z. (2002). Koncepcja pewności siebie. Studia Psychologica, 3, 119-131.
Skala Samooceny SES M. Rosenberga
Pobrano z: